بسته بندی جعبه دارویی باید به گونه باشد که بتواند از دارو در برابر عوامل مختلف خفاظت کند و باعث افزایش طول عمر دارو با بسته بندی گردد. از آنجایی که جعبه دارو در دسته بسته‌بندی‌های بهداشتی قرار دارد، این بسته‌بندی‌ها اصول و شرایط خاصی برای طراحی و تولید دارند که بایستی مورد تایید وزارت بهداشت قرار بگیرد. امروزه در صنعت بسته‌بندی پیشرفت‌های بسیاری صورت گرفته است که توانسته افزایش طول عمر دارو با بسته بندی را به مقدار قابل چشم‌گیری بیشتر کند. بسته بندی و چاپ جعبه دارویی به روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد که در هر کدام از آن‌ها مواد متفاوتی برای محافظت از داور مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال استفاده از ظروف شیشه‌ای برای دارو‌هایی که باید در برابر رطوبت حفظ شند، کاربرد بسیاری دارد. در این روش برای انکه دارو از نور خورشید در‌امان باقی بماند از شیشه‌های رنگی برای بسته‌بندی استفاده می‌کنند.
در این روز‌ها که با پیشرفت علم و تکنولوژی روبه رو هستیم می‌توانیم طرح‌های خلاقانه گرفیکی را بر روی بسته‌بندی این داروها مشاهده کنید. این طرح‌ها که با ابتکار و خلاقیت فراوان تهیه شده اند می‌توانند داروهای مختلف را به راحتی از یکدیگر متمایز کنند. اما تولید‌کنندگان باید به این نکته مهم توجه داشته باشند که علاوه بر طراحی بسته‌بندی دارو، جنس جعبه از نظر کیفیت و دوام آن است.
در این مقاله قصد داریم تا در مورد انواع بسته‌بندی و ارتباط بین آن‌ها با طول عمر دارو و ماندگاری هر چه بیشتر آن توضیح بدهیم.
فهرست مطالب:
(با کلیک بر روی هر عنوان به توضیحات بیشتر هدایت شوید.)
ویژگی‌های یک جعبه داروی با کیفیت
بسته‌بندی داروها طی چه مراحلی انجام می‌شوند؟
در سال‌های اخیر پیشرفت بزرگی در توسعه روش‌های بسته‌بندی سازگار با محیط زیست انجام شده است که ممکن است برخی از این روش‌ها مقرون به صرفه نباشند.
اولین ویژگی یک بسته‌بندی با کیفیت چشم نواز بودن آن است، اما این خصوصیت به آن معنی نیست که جعبه بایستی رنگارنگ و یا بی‌نظیر باشد. همین که دیدن بسته قرص برای بیمار احساس ترس و استرس به وجود نیاورد کافی است.
یکی دیگر از ویژگی‌های بسته‌بندی مخصوصا در بسته بندی داروی کودکان، آسان و راحت بودن باز و بسته کردن آن است. باز کردن بسته‌بندی یکی از اولین تجربه‌های مواجه شدن با آن بسته‌بندی است در نتیجه می‌تواند تاثیر بسیاری بر روی نظر مصرف کننده داشته باشد.
علاوه بر در نظر گرفتن ویژگی‌های ظاهری در بسته‌بندی باید به این مسئله مهم توجه کنید که، محافظت و نگهداری از محصول توسط جعبه مورد نظر باید به خوبی انجام گیرد. یک جعبه با کیفیت و خوب می‌تواند باعث افزایش طول عمر دارو با بسته بندی و ماندگاری بیشتر دارو گردد. در نتیجه جعبه باید از دوام بالایی برخوردار باشد تا بتواند به خوبی از داروی درون آن محافظت کند.
این دوام و پایداری باید به میزانی باشد که دارو به طور سالم به دست مصرف‌کننده برسد و خواص خود را از دست ندهد و بتواند موجب سلامتی بیمار گردد.
در واقع در طراحی بسته‌بندی‌های دارویی، دوام آن یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین چالش‌های طراحی دارویی است.
معمولا برای بسته‌بندی داروها از مقواهایی با جنس‌های مختلف استفاده میشود. کیفیت این مقواها می‌تواند در پایداری و دوام بیشتر داروها موثر واقع شود. در واقع طراحان برای طراحی جعبه‌های داروی خود از مقواها با گراماژ بالا و یا پایین بسته به نیاز خود استفاده می‌کنند. برخی از این مقواها ممکن است برای استفاده در ساخت و طراحی جعبه‌های دارو خطرساز باشند، به همین دلیل باید در مورد استفاده از آن ها نهایت دقت را داشته باشند. در ادامه برخی از این خطرات را بیان نموده‌ایم:
• ترکیب مقوای استفاده شده در بسته‌بندی و دارو، ممکن است از نظر میکروبی و شیمیایی خطرات بسیاری را به دنبال داشته باشد.
• به دلیل جمع‌آوری کاغذهای بازیافتی در شرایط غیر بهداشتی، احتمال وجود آلودگی‌های متفاوتی در آن‌ها وجود دارد که اصلی‌ترین آن‌ها می‌تواند شامل آلودگی‌های میکروبی و یا آلودگی‌های شیمیایی باشد. در نتیجه از اینگونه مقواها به هیچ عنوان نباید استفاده کرد.
• علاوه بر این، به این دلیل که در صنعت مقواسازی از انواع نشاسته و یا مخلوط‌های این چنین استفاده میشود و به این دلیل که نشاسته می‌تواند دارای ریز اندامگان باشد، زیرا از مقوا به عنوان ماده غذایی استفاده می‌کنند، نظارت و کنترل کیفیت نشاسته و حتی چسب مورد استفاده در آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
• گاهی اوقات از ترکیباتی مانند آهک به عنوان مواد ضد عفونی کننده مورد استفاده قرار می‌گیرد، که علاوه بر اینکه تاثیر بسیاری بر روی قارچ‌ها ندارد می‌تواند با بالا بردن PH باعث تخریب و آسیب به زنجیره سلولزی و کاهش استحکام مقوا گردد.
برای این مسئله استانداردهای بسیاری را در نظر گرفته‌اند که در تولید آن باید به آن‌ها توجه کرد. از اصلی‌ترین این مسایل می‌توان به موراد زیر اشاره کرد:
• کمینه شقی مقوا با زاویه خمش 15 درجه
• کمینه مقاومت در برابر ترکیدن
• جرم پایه مقوا
این روکش با اینکه از نظر مقاومت در برابر میکروب‌ها بسیار محبوب بوده است اما از نظر فودگرید مورد تردید قرار گرفته است و احتمال می‌دهند که باعث ورود آلودگی‌هایی به داخل ماده خوراکی شود. علاوه بر این، در فرایند تولید مقوا، ابتدا کاغذ با کمک لایه پلی‌اتیلن لامینه شده و پس ازآن با چسب به مقوا چسبانده میشود، که این عمل می‌تواند باعث حفظ رطوبت مقوا و در نتیجه رشد ریز اندامگان و یا موجودات میکروسکوپی به داخل آن و درنهایت آلودگی گردد. پلی‌اتیلن نمی‌تواند محافظ بسیار خوبی باشد و دارای قابلیت نفوذپذیری است. این ویژگی باعث میشود تا برای بسته بندی هوشمند دارویی نیز جنس مناسبی باشد.
همان طور که از نام این مقوا پیداست تنها از یک طرف آن برای چاپ و یا نمایش استفاده میشود. به همین علت معمولا برای دارو‌هایی استفاده میشود که پوشش دیگری دارند و از نظر بهداشتی برای آن‌ها هیچ مشکلی به وجود نمی‌آید. این جعبه‌های مقوایی از مواد بازیافتی تولید میشود و یک طرف آن سفید و طرف دیگر آن طوسی رنگ است. به همین دلیل از آن‌ها بیشتر در مصارفی مورد استفاده قرار می‌گیرد که از نظر بهداشتی با مشکل مواجه نمی‌شود، مانند ساخت جعبه‌های کفش، جعبه دستمال کاغذی، جعبه کبریت و ...
قبل از طراحی جعبه دارو در ابتدا باید جعبه دارو با توجه به نکاتی همچون نوع دارو، مقدار مصرف آن و. . . طراحی گردد. در این مرحله وزن، اندازه و ابعاد دقیق دارو کاملا مشخص میشود و قسمت‌هایی از روی بسته‌بندی نیز برای چاپ اطلاعات در نظر گرفته میشود. پس از اینکه طرح اولیه آن تکمیل شد برای دریافت تاییدیه بایستی به وزارت بهداشت ارسال گردد. در نهایت پس از اینکه این طرح توسط وزارت بهداشت تایید شد به مرحله چاپ و تولید فرستاده میشود.
اولین قدم در مرحله چاپ، انتخاب نوع مقوا برای بسته‌بندی است که بر اساس وزن، اندازه و نوع دارو و اهمیت افزایش طول عمر دارو با بسته بندی است. معمولا مقوار‌های ایندربرد که دارای بیشترین استاندارد بهداشتی هستند برای اینگونه بسته‌بندی انتخاب مناسب‌تری می‌باشند.
در تمامی مراحل چاچ باید مسائل بهداشتی به صورت کامل رعایت گردد و در نهایت پس از تولید کامل آن، بر اساس نوع دارو و مخاطبین برجسته‌سازی‌ها و یا سایر کار‌های خدماتی انجام گیرد. پس از مرحله چاپ نوبت به تیغ زنی و تولید جعبه دارو است. در نهایت جعبه‌های تولید شده برای قرار گرفتن دارو درون آن به شرکت‌های داروسازی ارسال می‌گردند.
بخش عظیمی از مشکلات در مصرف داروها، مربوط به خطای مصرف دارو است که به دلیل مشابه بودن بسته‌بندی آن‌ها رخ می‌دهد. در ساخت محصولات دارویی علاوه بر طراحی مناسب آن تصمین کیفیت است که می‌تواند طول عمر دارو را افزایش دهد و ماندگاری آن را بیشتر نماید.
استانداردهای موجود در زمان بسته‌بندی باید این را تایید کنند که هر بسته‌بندی و جعبه تولیدی دارو در زمان تولید، تهیه و استفاده از آن به صورت صحیح انجام گرفته است. برخی از افراد این بسته‌بندی را کاری بیهوده و زمان بر می‌دانند اما، باید تاکید کرد که این بسته‌بندی می‌تواند ثبات را حفظ کند و کیفیت محصولات را بالا ببرد و مهم‌تر از همه از آن در برابر عوامل مختلف مانند عوامل محیطی (رطوبت و یا نور خورشید) محافظت نماید. این مورد در بسته بندی داروهای حساس به دما و فشار بسیار کارآمد است.
به همین علت است که تمامی داروها باید در برابر یکسری عوامل محافظت گردند. برای اینکار نیاز به بسند‌بندی آن‌ها مطابق با استانداردهای تعیین شده می‌باشد تا افزایش طول عمر دارو با بسته بندی را شاهد باشیم.
برای اینکه عملکرد داروهای با مشکل مواجه نشود و از نظر ایمنی برای بیمار خطر آفرین نباشد، بسته‌بندی آن‌ها باید به صورتی باشد که از یکپارچگی آن‌ها محافظت کند و ماندگاری مطلوبی برای داروها فراهم نماید. موارد مورد استفاده برای بسته‌بندی داروهای پزشکی و شیمیایی بستگی زیادی به محتویات و کاربرد آن‌ها دارد. داروهای تزریقی، محلول‌ها و یا دارو‌هایی که باید به آسانی در دسترس قرار بگیرند، می‌توانند دارای بسته‌بندی‌های متنوعی باشند.
یکی از مواد محبوب برای تولید این جعبه‌ها، فویل آلومینیوم است که از داروهای جداگانه می‌تواند در برابر آلودگی‌ها محافظت کند. این ورقه‌های تولیدی برای بسته‌بندی داروها با استفاده از فویل آلومینوم علاوه بر استفاده در این زمینه، معمولا توسط شرکت‌های پزکی و آزمایشکاه‌ها برای حمل و نقل ایمن دستگاه‌ها و نمونه‌های پزشکی مانند بطری‌های نمونه خون و مراقبت از زخم و همچنین دریچه‌های شیر احیاء و لوازم جانبی پزشکی استفاده می‌گردد.
قابلیت انعطاف‌پذیری و ایمنی بیشتر فویل آلومینیوم توانسته آن را به یک انتخاب مطلوب در بسته‌بندی داروهای پزشکی و شیمیایی قرار دهد و یک جایگزین مناسب برای بسته‌بندی سنتی شود. این نوع از بسته‌بندی‌ها می‌توانند یک لایه محافظتی در برابر عوامل محیطی همچون رطوبت، اکسیژن و نور خورشید ایجاد کنند که از محصولات پزشکی به دور نگه داشته میشود. این نیز می‌تواند طول عمر دارو و ماندگاری آن را نیز افزایش دهد که باعث میشود تا مصرف آن برای بیماران ایمنی بیشتری به همراه داشته باشد. بسته‌های دارویی ساخته شه از فویل آلومینیوم می‌تواند به راحتی مهر و موم شود و برند و نام دارو بر روی آن چاپ گردد.
علاوه بر این، از آنجایی که جعبه‌های آلومینیومی سبک و قابل انباشت هستند، حمل و نقل آن‌ها نسبت به سایر بسته‌بندی‌های راحت‌تر است. این نوع از جعبه‌ها برای بخش دارویی، از مواد لایه‌ای تشکیل شده است که کاملا استریل شده هستند. همچنین این بسته‌های پزشکی می‌توانند از نظر رنگ و اندازه کاملا سفارشی و به دلخواه تولید شود.
واحد تحقیق و توسعه مجتمع چاپ و بسته بندی کیان مهر