جعبه داروهای حساس به نور و گرما چه ویژگی دارند؟

 در زمان قدیم که برای درمان بیماری های مختلف عمدتا از گیاهان دارویی استفاده می‌شد. به دلیل اینکه آن گیاهان کمتر به واکنش‌های شیمیایی دچار می‌شدند، لزومی برای بسته بندی خاص برای این داروها نبود و این داروها را بیشتر درون یک پاکت کاغذی و یا یک جعبه چوبی نگهداری می‌کردند و ممکن بود که سالها در همان بسته بندی نگهداری شود و هیچ گونه خسارتی هم به آن وارد نمی‌شد و در عین حال تمام خواص خود را حفظ می‌کرد. اما با پیشرفت تکنولوژی و علم و دانش داروسازی داروهای شیمیایی توسط دانشمندان داروساز ساخته شد. این داروها به واسطه نوع ساختشان، هر نوع بسته بندی برایشان مناسب نبود و هر دارو متناسب با خواص عناصر شیمیایی تشکیل دهنده خود جعبه خاصی برای آن ساخته می‌شد.

نگهداری از دارو

هر دارو به واسطه خصوصیات شیمیایی که دارد نیازمند نگهداری خاص خودش است. نوع نگهداری داروها به این دلیل با یکدیگر تفاوت دارد که عناصر و مواد شیمیایی بکار برده شده در آن داروها با یکدیگر تفاوت دارد. به این ترتیب بعضی از داروها دارای خصوصیاتی هستند که نگهداری آنها در بعضی شرایط موجب از دست رفتن خواص مفید آن دارو می‌شود و حتی ممکن است که آن دارو تبدیل به یک سم خطرناک شود و این مورد به جای برطرف کردن مشکل بیمار، فرد را دچار خطرات احتمالی دیگری نیز می‌کند. در مورد نگهداری دارو بسته به شرایط تولید دارو و نوع آن، مکان‌های مختلفی مدنظر می‌باشد. در این رابطه باید به توصیه شرکت سازنده توجه نمود، معمولا شرایط نگهداری هر دارو بر روی بسته بندی آن و یا در بروشور داخل جعبه دارو توضیح داده شده است. بطور کلی بعضی داروها باید در دمای 8 - 2 درجه سلسیوس یعنی در یخچال نگهداری شوند. بسیاری از داروها در شرایط عادی و دمای اتاق (پایین تر از 25 درجه سلسیوس) قابل نگهداری هستند. داروها نباید در مکان‌های خیلی گرم و یا خیلی مرطوب مانند داخل حمام و . . . نگهداری شوند. اگر بر روی یک دارو شرایط نگهداری داخل یخچال نوشته شده است بهتر است در قسمت پایین درب یخچال بعنوان مثال محل نگهداری شیشه های آب قرار گیرد. به هیچ عنوان داروهای یخچالی در قسمت فریزر نگهداری نشوند چون این کار باعث تخریب دارو و کاهش اثربخشی آن می‌شود. داروهای بسیار محدودی مثل برخی از واکسن‌ها نیاز به نگهداری در فریزر دارند.

داروهای حساس به نور

جعبه های دارو و شیشه شربت دارای رنگ های مختلفی هستند. بعضی از جعبه ها و شیشه های دارو رنگی هستند که شایع ترین آنها نارنجی یا قهوه ای روشن است و علت آن این است که توانایی جلوگیری از اشعه ماوراء بنفش و کاهش حساسیت به نور از طریق واکنش های فتوشیمیایی را دارا هستند. این گونه از جعبه ها و شیشه های دارو رنگ های دیگری نیز دارند. دیگر رنگ های رایج عبارتند از: روشن (برای ترکیباتی که در نور نابود نمی شوند)، آبی، قهوه ای تیره، سبز و رنگ های متضاد مختلف.

بعضی از این رنگ آمیزی ها تنها برای زیبایی جعبه دارو استفاده می شود اما از جعبه ها و شیشه های رنگی عمدتاً برای نگهداری از داروهایی استفاده می شود که ممکن است در تماس با نور واکنش شیمیایی از خود نشان دهند و خواص درمانی خود را از دست بدهند.

طرز ساخت جعبه داروهای حساس به نور

جعبه داروهای حساس به نور و گرما هم مانند سایر جعبه داروها مراحل ساخت مختلفی را باید پشت سر بگذارند. هرگونه فرآیند تولید و بسته بندی دارویی، اعم از پر کردن کپسول، فشرده سازی قرص یا پر کردن آمپول، بدون دستگاه بسته بندی دارویی قابل اطمینان، هرگز کامل نمی شود، در سراسر کانال توزیع محصولات دارویی، داروها باید ایمن و بدون هیچ گونه صدمه‌ای باقی بمانند و خواص دارویی شان بر اثر عوامل محیطی مانند نور و گرما و یا رطوبت از بین نرود. با به کار گیری یک دستگاه بسته بندی دارویی ایمن، قابل اعتماد و دقیق می ‌توانید به این هدف برسید. تفاوتی نمی‌ کند که بسته بندی مربوط به کپسول، مایعات، سرنگ یا آمپول باشد، در هر صورت باید پیش از تولید هر آنچه را که لازم است در صنعت بسته بندی دارویی بدانید.

دستگاه بسته بندی داروسازی چیست؟

بسته بندی داروسازی شامل قرار دادن مناسب داروهای حساس به نور و گرما، به منظور حفظ و تداوم اثر دارویی آنها است. در صورت بسته بندی مناسب، داروهای درمانی باید از زمان بسته بندی تا زمان مصرف آنها موثر باشند.

قرص و کپسول در بسته بندی

بسته بندی ظاهری و کلی داروها، کیفیت آنها را افزایش می دهد و از این طریق می تواند به برندسازی و شناخته شدن مارک تجاری دارو کمک کند، بنابراین چشم انداز کسب موفقیت در کسب و کار این شرکت های داروسازی را ارتقا می بخشد. یک دستگاه بسته بندی داروسازی به تهیه داروهای درمانی و محصولات ضد باکتری برای توزیع ایمن کمک می کند. دستگاه بسته بندی داروهای حساس به نور و گرما، دارای مقرراتی از قبیل سیلر، اپلیکاتور برچسب، راه حل بسته بندی دستی، دستگاه های بسته بندی و فیلم برداری فیلم های سخت است. این بسته بندی ها باید به اندازه کافی انعطاف پذیر باشد که برای موقعیت های مختلف منحصر به فرد کار کند. دستگاه باید بسته بندی هایی را فراهم کند که ایمنی بیمار و کارآیی دارو را در طول عمر مفید خود تضمین نماید و خاصیت خود را حفظ کند.

دستگاه بسته بندی

به طور خلاصه، دستگاه باید بتواند از همه نظر بسته بندی دارو را مورد ارزیابی قرار دهد و از کیفیت این بسته بندی اطمینان کامل داشته باشد. اگر بخواهیم تعریفی برای یک دستگاه خوب بسته بندی داشته باشیم عواملی مانند کیفیت چاپ، اطلاعات درباره بسته بندی، انطباق، راحتی، ثبات و یکپارچگی را باید در نظر گرفت.

در ابتدا باید نیازهای بسته بندی دارویی برای داروهای حساس به نور و گرما را بدانیم. همچنین برای اطمینان از رعایت استانداردهای بسته بندی مورد نیاز، الزامات خاص ضروری است. در مورد این عوامل تحت دو طبقه بندی گسترده بحث خواهیم کرد. دوام بسته بندی دارویی یکی دیگر از مسائل مهمی است که در تولید بسته بندی باید در نظر گرفته شود.

انتخاب مواد بسته بندی در این امر بسیار موثر است و در حفظ ایمنی مصرف کننده نهایی بسیار تاثیرگزار است. به این ترتیب، برای انتخاب مواد بسته بندی، ابتدا با تعیین خصوصیات شیمیایی و فیزیکی محصول این کار انجام می‌شود. همچنین توجه به نیازهای محافظتی محصول و نیازهای تجاری آن باید در نظر گرفته شود.

 انتخاب مواد بسته بندی معمولاً به این عوامل بستگی دارد:

• سطح حفاظت مورد نیاز
• اندازه و وزن مناسب برای استفاده بهتر مشتری
• روش پر کردن
• سازگاری با فرم دوز
• روش عقیم سازی

همچنین به نوع یا سطح بسته بندی که از ظرف یا بسته استفاده می شود بستگی دارد که در این جا جعبه داروهای حساس به نور و گرما می‌باشد.

مراحل ساخت و تولید بسته بندی را می‌توان به مراحل زیر تقسیم کرد:

مرحله اول بسته بندی: این ماده ای است که معمولاً با محصول در تماس مستقیم است و آن را نگه می دارد.

مرحله دوم بسته بندی: آنها بیشتر برای حمل و نقل فله، انبارداری و جابجایی مورد استفاده قرار می گیرند.

بسته بندی دارویی باید ضد لک باشد یعنی در برابر آلوده شدن مقاومت داشته باشد و به راحتی آلوده نشود. این مسئله یک امر مهم در ساخت و تولید جعبه های دارویی است.  برچسب زدن به محصولات دارویی بسته بندی شده، بخش مهمی از مراحل ساخت است. زیرا تمامی اطلاعات مورد نیاز مصرف کنندگان بر روی برچسب نوشته می‌شود. صنعت داروسازی دارای شرایط سخت افزاری در زمینه برچسب زدن است که بازیگران اصلی این حوزه باید رعایت کنند. به عنوان مثال، سازمان بهداشت جهانی یک قانون بسته بندی و برچسب گذاری استاندارد را ارائه کرده که چگونگی برچسب زدن را شرح می دهد. در کل می‌توان گفت، برچسب باید شامل هویت محصول، محتویات، آدرس تولید کننده و تأمین کننده، مقدار خالص داروی بسته بندی شده و اطلاعات نسخه باشد.

استانداردهای فارماکوپیا

یکی دیگر از قوانین بسته بندی دارویی مطابق با استانداردهای جهانی فارماکوپه تنظیم شده است که توسط WHO تایید شده و در همه کشورهای جهان پیروی می‌شود. به عنوان مثال، آبی که برای ساخت دارو مورد استفاده قرار می‌گیرد باید دارای درجه EP باشد. این امر برای اطمینان از کمبود ناخالصی آب و مطابق با مشخصات جهانی است.

 سایت بسته بندی محصولات دارویی باید کاملا ایزوله باشد. مکانی که فرآیند بسته بندی در آن صورت می گیرد نیز مورد توجه بسیاری است. در مکانی که بسته بندی برای داروهای حساس به نور و گرما ساخته می‌شود باید کمترین ذرات معلق در هوا وجود داشته باشد. این مسئله برای بسته بندی محصولات حساس به آلودگی ایده آل شود. یکی دیگر از مسائل مورد توجه در ساخت جعبه دارو، مقررات بین المللی در مورد بسته بندی دارویی برای کودکان است. بر طبق این مقررات بین المللی، لازم است که بسته بندی دارویی برای کودکان تحت آزمایش های عملکردی قرار گیرد. لازم است تأیید شود که باز کردن بسته ها برای کودکان بسیار دشوار باشد تا در صورت غفلت افراد بزرگسال، نتوانند از داروی درون جعبه بخورند. مانند کلاهک ایمنی کودک که یک ویژگی بسیار مؤثر در برابر بازیگوشی کودکان است که به واسطه وجود آن نمی توان درب شیشه دارو را به راحتی باز کرد.

شیوه نگهداری از دارو

در کل می توان گفت بهترین مکان برای نگهداری از داروهای حساس به نور و گرما درون جعبه خودشان است زیرا این جعبه ها به گونه ای طراحی شده اند که از داروی درون خود در برابر نور و گرما مراقبت کنند. البته مصرف برخی از داروها پس از به انقضا رسیدن علاوه بر کاهش اثرات دارویی ‌آن‌ها می‌تواند سمی شود که از جمله آن‌ها می‌توان قرص‌های آهن، ویتامین A، ایندومتاسین و تتراسایکلین را نام برد. کارشناسان داروسازی با بیان این که به طور کلی سه عامل نور، دما، رطوبت در نگهداری قرص‌ها اهمیت دارد، اظهار کرده اند که: بیماران باید توجه داشته باشند که روکش جلد بعضی از داروها و یا شیشه‌ای که در آن دارو قرار گرفته و از داروخانه خریداری می‌شود تیره و مات است که نشان می‌دهد، این داروها به نور حساس هستند، همچنین در مورد قرص‌هایی که دوز مصرف آنان به صورت یک دوم است، بهتر است در غلاف خود مانده به طوری که نور و هوا به آن نرسد و یا در ظرف درب بسته نگهداری شود. ‌

به گفته کارشناسان امور دارویی، علاوه بر موارد ذکر شده داروهایی مانند قرص‌های جوشان هم دارای رطوبت گیر هستند. بنابراین باید از رطوبت دور نگه داشته شوند. با توجه به موارد مذکور باید گفت بسیاری از علائم درباره نحوه نگهداری داروها با دقت در رنگ جلد، شناسایی خود دارو و خواندن بروشور قابل تشخیص است و با راهنمایی گرفتن از داروخانه‌ها می‌توان اطلاعات لازم را در این زمینه کسب کرد. حتی برخی از قرص ها و کپسول ها هم نباید پیش از مصرف شکسته شوند. کارشناسان درباره شیوه درست نگهداری کردن از داروها عقیده دارند به جز این ‌که ممکن است اثرات درمانی داروها با قرار گرفتن در معرض نور و اکسیژن کمتر شود، نصف کردن داروها و قرار گرفتن آنان در معرض هوا و نور موجب تخریب آن‌ها می‌شود که  از جمله این داروها می‌توان به داروهای قلبی مانند نیتروگلیسیرین اشاره کرد که لازم است مصرف کنندگان آن را درون ظروف در بسته با شرایط مناسب و دور از نور، نگهداری کنند. برخی از داروها به شیشه‌ای قهوه ای رنگ پلمپ شده نگهداری می شود علت آن این است که این داروها به نور فرابنفش حساس هستند و اگر چنانچه در شیشه شفاف نگهداری می شدند پس از مدت کوتاهی خاصیت خود را از دست می‌دادند و حتی ممکن بود که به ماده ای سمی تبدیل شوند و همچنین علت پلمپ بودناین شیشه ها آن است که اگر در مجاورت اکسیژن باشند خاصیت خود را کم کم از دست می‌دهند.

نکته آخر

هنگام خرید دارو از داروخانه اگر موارد خاصی از دارو تجویز شده باشد، توسط مسئولان داروخانه باید توضیحات لازم به بیمار داده شود و داروهایی که لازم است به صورت خاصی مصرف و یا نگهداری شوند را به بیمار اعلام ‌کنند و در صورتی که دارای بروشور به زبان ساده باشد خود مصرف کننده می تواند از آن استفاده کند.

واحد تحقیق و توسعه مجتمع چاپ و بسته بندی کیان مهر